Vogelgriep in Fryslân

Vogelgriep, ook wel Aviaire influenza genoemd, is een ziekte die zeer besmettelijk kan zijn voor pluimvee, zoals kippen, eenden en kalkoenen. Besmette dieren worden ziek en gaan vaak dood.

Vogels worden snel ziek na een besmetting en kunnen een paar dagen later al gestorven zijn. De verschijnselen lijken enigszins op botulisme, zoals ademhalingsproblemen, draaien met de nek en kop, niet kunnen staan of vleugels niet goed kunnen openen. Daarnaast worden symptomen genoemd als diarree en zwelling van de kop (met mogelijk blauwe verkleuring) en zenuwverschijnselen. Vogelgriep is alleen goed vast te stellen in het laboratorium.

In deze video van het NOS Jeugdjournaal van 8 november 2020 kun je een zieke gans in een Fries natuurgebied zien: 

Op de website van het RIVM is meer informatie te vinden over vogelgriep.

Wat moet ik doen als ik als voorbijganger dode of zieke wilde vogels vind?
Heb je een dode wilde (water)vogel gevonden, of zie je een zieke vogel met symptomen van vogelgriep? Raak de vogel(s) niet aan, maar onthoud waar ze liggen en meld dit bij het Friese Milieualarmnummer: 058 212 24 22. Je kunt daarnaast ook een landelijke melding doen:

• Op dezelfde plek 1 of 2 dode wilde eenden, zwanen of ganzen gevonden? Of minder dan 20 andere wilde vogels? Meld dit bij het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) of
• Op dezelfde plek 3 of meer dode eenden, zwanen of ganzen gevonden? Of meer dan 20 andere wilde vogels? Meld dit bij het Landelijk meldpunt voor dierziekten via telefoonnummer (045) 54 63 188.

Breng zieke wilde vogels met symptomen van vogelgriep niet naar een vogelopvang. De dieren die al in de opvang zijn kunnen dan namelijk ook besmet worden met vogelgriep.

Wat moet ik doen als ik dode wilde vogels op mijn eigen land vind?
Ben je boer, tuinder of beheer je een klein (natuur)terrein en vind je dode wilde vogels op je terrein? Je bent als terreinbeheerder zelf verantwoordelijk voor het opruimen van dode vogels op je eigen land. Hierbij wordt aangeraden extra beschermingsmaatregelen te gebruiken:

• Raak de vogels niet aan;
• Draag beschermende kleding, zoals een wegwerpoverall en wegwerphandschoenen;
• Verpak de vogel(s) in een dubbele plastic zak en
• Reinig en ontsmet alle materialen en vervoermiddelen die je hebt gebruikt om de dode vogels af te voeren met Sterillium.

Meer informatie over het opruimen van dode wilde vogels vind je op de website van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). 

Met de gemeente is het bespreken van maatwerk altijd mogelijk.

Wat moet ik doen als ik een dode vogel in mijn tuin vind?
Vind je als particulier een dode vogel in je tuin? Raak deze dan niet aan, maar neem contact op met je gemeente.

Waar moeten pluimveehouders dood pluimvee melden?
Zie je als veehouder of dierenarts pluimvee met symptomen die op vogelgriep kunnen wijzen? Dan moet dit direct worden gemeld bij het Landelijk meldpunt voor dierziekten via (045) 546 31 88. Meer informatie hierover is te vinden op de website van de NVWA.

Ik heb dode hobbykippen of hobbyvogels, waar moet ik dit melden?
Dit kun je melden bij je dierenarts.

Wie ruimt dode vogels op?
De algemene regel is dat de grondeigenaar verantwoordelijk is voor het opruimen van dode vogels op het eigen grondgebied.

• Gemeenten en terreinbeheerders (zoals It Fryske Gea, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten) zorgen voor het opruimen van dode wilde vogels op hun eigen terreinen.
• Boeren, tuinders en beheerders van een klein (natuur)terrein zijn verantwoordelijk voor het opruimen van dode vogels op hun eigen land.
• De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is verantwoordelijk voor de bestrijding van vogelgriep bij pluimveebedrijven.

Foto: dode vogels worden opgeruimd bij Lauwersoog (januari 2022).

Waar en wanneer worden dode vogels opgeruimd?
De natuurgebieden en buitengebieden zijn de verblijfplaats van veel wilde vogels. Je wilt ze liever niet verstoren door het opruimen van dode vogels. Dergelijke verstoring kan ertoe leiden dat vogels opvliegen en daarmee het virus verder verspreiden. Dode vogels kunnen een bron zijn voor infectie, omdat kadavers nog besmettelijk kunnen zijn, maar het kan ook doordat aasetende vogels zoals buizerds en zeearenden dode vogels eten en zo worden besmet. Daarom maken terreinbeheerders telkens een afweging om wel of niet dode vogels in buitengebieden op te ruimen.

De keuze om wel op te ruimen is onder andere wanneer dode vogels zich bevinden op plekken waar veel wilde vogels bij elkaar komen, zoals op hoogwaterrustplaatsen in de Waddenzee en op plekken waar aasetende vogels vaak foerageren.

Met het opruimen van dode vogels kunnen we de ziekte bij wilde vogels niet bestrijden. Dat is niet mogelijk. Er zijn helaas geen maatregelen om ze weer helemaal vrij te krijgen van het vogelgriepvirus.

Vogels raken besmet met het vogelgriepvirus door direct contact met besmette vogels, door opname van het virus via de lucht of via besmet materiaal zoals mest. Het vogelgriepvirus kan Nederland onder meer binnenkomen door trekvogels en import van pluimveevlees.

Het risico dat mensen vogelgriep krijgen is heel klein. Alleen personen die intensief en/of langdurig contact hebben gehad met besmette dieren lopen een klein risico op het oplopen van vogelgriep.

Op de website van De Nederlandse Voedsel- Warenautoriteit (NVWA) is op een digitale kaart te zien waar met vogelgriep besmette vogels zijn gevonden. Niet elke dode vogel wordt onderzocht op vogelgriep; daarom staan niet alle gevonden vogels op deze kaart.

Daarnaast houdt de NVWA op de website op een andere digitale kaart bij hoeveel dode wilde vogels in totaal zijn gevonden. Het gaat hierbij om vogelsoorten die gevoelig zijn voor vogelgriep.

Kunnen mensen ziek worden van vogelgriep?
In zeldzame gevallen kunnen ook mensen ziek worden door vogelgriep. Dit is bijvoorbeeld het geval als er sprake is van direct en intensief contact tussen besmette dieren en mensen. Mensen die ziek worden van vogelgriep hebben dezelfde symptomen als bij een gewone griep: koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. Soms komt oogontsteking (conjunctivitis) voor. De ziekte vogelgriep verloopt bij mensen meestal mild.

Wat moet ik doen als ik denk dat ik vogelgriep heb?
Mensen die de afgelopen 14 dagen in aanraking zijn geweest met vogels waarbij vogelgriep is vastgesteld en griepachtige verschijnselen ontwikkelen, kunnen het beste contact opnemen met hun huisarts. Voor algemene vragen over de vogelgriep bij mensen kun je GGD Fryslân benaderen via 088 229 99 99 of info@ggdfryslan.nl.

Hoe voorkom ik dat ik besmet wordt met vogelgriep?
Om het risico op besmetting zo klein mogelijk te houden kun je dode vogels het beste niet aanraken. Heb je toch dode vogels aangeraakt? Was jezelf dan goed met zeep en spoel je daarna goed af. Als je binnen twee weken na het aanraken van een dode vogel ziek wordt, dan is het verstandig om contact op te nemen met je huisarts.

Wat doet de GGD bij vogelgriep op een pluimveebedrijf?
Als er op een pluimveebedrijf vogelgriep uitbreekt, dan biedt de GGD personen die intensief contact hebben gehad met de besmette dieren virusremmers aan. Deze medicijnen verkleinen de kans dat mensen vogelgriep krijgen.

Beschermende kleding
Medewerkers van vogelopvangcentra en dierenambulances die veel in contact komen met vogels die (mogelijk) vogelgriep hebben worden aangeraden beschermende kleding te dragen als zij in de buurt van besmette dieren komen. Vooral mondkapjes zijn belangrijk, zodat ze geen besmette lucht inademen. Reinig en ontsmet ook alle vervoermiddelen.

Meer weten?
Meer informatie over vogelgriep en de gezondheid is te vinden op de website van de RIVM en op de website van GGD Fryslân. Voor algemene vragen over de vogelgriep bij mensen kun je GGD Fryslân benaderen via 088 229 99 99 of info@ggdfryslan.nl.

Gezelschapsdieren zoals honden en katten, en wilde zoogdieren zoals vossen, zeehonden en bunzingen kunnen vogelgriep krijgen. Dit komt niet vaak voor. Vaak is de oorzaak het bijten in besmette kadavers van vogels.

Vind je een dood of ziek wild zoogdier? Raak het dier niet aan, maar onthoud waar het dier ligt en meld dit bij het Friese Milieualarmnummer: 058 212 24 22.

Je kunt voorkomen dat een hond het vogelgriepvirus krijgt door de hond aangelijnd te houden, zeker in natuurgebieden en op stranden waar veel watervogels zijn. Laat ook katten niet vrij lopen in gebieden met veel wilde watervogels.

Ja, dat kan. Je kunt het beste alleen gaan zwemmen bij een officieel aangewezen zwemwaterlocatie. Deze locaties worden regelmatig gecontroleerd op veiligheid en waterkwaliteit. De aangewezen zwemwaterlocaties zijn te vinden op de website Zwemwater.nl.

Zie je veel dode of zieke watervogels op de locatie waar je wilt zwemmen? Raak de vogels dan niet aan en ga niet het water in. Meld de zieke en/of dode vogels bij het Friese Milieualarmnummer: 058 212 24 22.

Ben je hobbyhouder? Dan moet je tijdens een uitbraak van vogelgriep je pluimvee (kippen), (water)vogels en loopvogels afschermen. Je moet dan voorkomen dat je dieren in contact komen met zieke wilde vogels of hun uitwerpselen. Dit kan bijvoorbeeld door de dieren in een volière of hok te houden.

Op de website van de Nederlandse Voedsel- Warenautoriteit (NVWA) wordt in een video uitgelegd welke maatregelen je kunt nemen.

Op de website van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) vind je alle actuele hygiëneprotocollen. Dat zijn tijdelijke maatregelen voor bijvoorbeeld transporteurs en pluimveehouders, zoals het ontsmetten van vervoermiddelen.

Kijk voor meer informatie op de website van NVWA over de actuele hygiëneprotocollen.

In Fryslân zijn niet veel meldingen van vogelgriep, maar het virus is er nog steeds bij wilde vogels. De afgelopen tijd zijn er een paar dode wilde vogels gevonden in Noardeast-Fryslân, Ameland en Súdwest-Fryslân.

Het is belangrijk om voorzichtig te zijn. Raak daarom geen dode wilde vogels of zoogdieren aan, maar onthoud waar je ze ziet en meld dit bij het Friese Milieualarmnummer: 058 212 24 22.

Ook dieren zoals vossen en bunzingen kunnen vogelgriep krijgen. In november 2022 werd er in Fryslân een bunzing met vogelgriep gevonden. Vaak komt dit doordat ze bijten in besmette kadavers van vogels.

Voor mensen met honden: houd je hond aangelijnd, vooral in gebieden waar veel watervogels zijn. Zo voorkom je dat je hond vogelgriep krijgt.

De afgelopen maanden hebben we weinig meldingen binnengekregen van zieke of dode vogels in Fryslân. Ondanks dat de situatie in Fryslân stabiel is, heerst vogelgriep nog steeds onder verschillende soorten wilde vogels in Nederland. Het blijft dus belangrijk om alert te blijven op vogelgriep. Vind je een dode of zieke vogel in de natuur? Raak de vogel niet aan, onthoud waar ze liggen en meld dit bij het Friese Milieualarmnummer: 058 212 24 22.

65 verschillende vogelsoorten getroffen door de vogelgriep

Sinds 2016 is bij inmiddels 65 verschillende vogelsoorten vogelgriep vastgesteld, zo blijkt uit de vogelbalans 2023. Vooral water- en roofvogels worden getroffen, maar ook duiven en uilen. Meer informatie en cijfers over de getroffen vogelsoorten vind je in de vogelbalans 2023 van Sovon.

Voorkom verdere verspreiding van vogelgriep

Ga je naar een natuurgebied waar veel wilde vogels zijn? Probeer dan zoveel mogelijk de rust te bewaren. Zo voorkom je verdere verspreiding van het virus als er wel besmette vogels zijn. Dit doe je door:

• Op de paden te blijven tijdens een wandeling in een natuurgebied;
• Honden aan de lijn te houden, zodat vogels niet schrikken en opvliegen;
• Geen voer te geven aan wilde vogels;
• Groepen vogels met rust te laten. Als ze schrikken en opvliegen kunnen ze het virus verder verspreiden.

De vogelgriep blijft rondgaan onder wilde vogels in Nederland. Deze week zijn in Fryslân honderden vogels dood gegaan. Zo zijn in Leeuwarden zeker 200 dode wilde vogels gevonden en er zijn 30-40 dode kokmeeuwen aangetroffen in natuurgebied De Alde Feanen. Ook in natuurgebied De Deelen zijn een kleine 30 dode kokmeeuwen gevonden.  De vogels zijn waarschijnlijk overleden door vogelgriep. De dode vogels worden opgeruimd door de beheerders van de (natuur)gebieden.

Help de verspreiding van vogelgriep voorkomen!

• Vind je een dood of ziek wild zoogdier? Raak het dier niet aan, maar onthoud waar het dier ligt en meld dit bij het Friese Milieualarmnummer: 058 212 24 22.
• Blijf in de natuurgebieden op de paden.
• Laat vogels, vooral groepen watervogels, met rust: als ze opvliegen kunnen ze het virus verder verspreiden.
• Houd honden aangelijnd, zeker in gebieden waar veel watervogels zijn.

Friese samenwerking
In Fryslân werken onder andere de Provincie Fryslân, Friese gemeenten, Wetterskip Fryslân, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, It Fryske Gea, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en Veiligheidsregio Fryslân samen aan de aanpak van vogelgriep. Met elkaar houden zij de situatie in Fryslân in de gaten en wordt bekeken welke maatregelen nodig zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld afspraken gemaakt over het opruimen van dode dieren. Ook is uitgewerkt welke hygiënemaatregelen daarbij nodig zijn.

In Abbega (gemeente Súdwest-Fryslân, provincie Friesland) is op een leghennenbedrijf vogelgriep vastgesteld. Om verspreiding van het virus te voorkomen, worden de circa 57.000 dieren op de locatie geruimd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Binnen de 1 en 3 kilometerzone rond het besmette bedrijf liggen geen andere pluimveebedrijven. In de 10 kilometerzone liggen 10 andere pluimveebedrijven. In dit gebied geldt per direct het vervoersverbod.

Vervoersverbod
Een vervoersverbod heeft betrekking op alle vogels en broed- en consumptie-eieren vanaf een locatie met vogels. Ook geldt het verbod voor mest van vogels en gebruikt strooisel, en voor andere dieren en dierlijke producten afkomstig van bedrijven met gevogelte.

Daarnaast gelden regels voor de jacht in de 10 kilometerzone. Zo is het in dit gebied onder andere verboden te jagen op eenden of te jagen in gebieden waar dat watervogels kan verstoren. Waar dit precies is, is te zien op de dierziektenviewer van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

Meer informatie is te vinden op de website van de Rijksoverheid.

Vogelgriep komt nog steeds voor onder wilde vogels in Nederland, al komen er weinig meldingen binnen. In de afgelopen weken zijn er in Fryslân enkele wilde vogels met  vogelgriep gevonden. Het blijft belangrijk om alert te blijven op vogelgriep. Raak dode wilde vogels of wilde zoogdieren niet aan, maar onthoud waar ze liggen en meld dit bij het Friese Milieualarmnummer: 058 212 24 22.

Zoogdieren met vogelgriep
Het was al bekend dat ook zoogdieren, zoals vossen en bunzingen, vogelgriep kunnen krijgen. Zo werd in november 2022 een bunzing met vogelgriep gevonden in Fryslân. Vaak is de oorzaak van vogelgriep bij zoogdieren het bijten in besmette kadavers van vogels.

Vind je een dood of ziek wild zoogdier? Raak het dier niet aan, maar onthoud waar het dier ligt en meld dit bij het Friese Milieualarmnummer: 058 212 24 22. Je kunt voorkomen dat een hond het vogelgriepvirus krijgt door de hond aangelijnd te houden, zeker in gebieden waar veel watervogels zijn.