Interview Jan Willem Zwart
Jan Willem Zwart, werkzaam voor Natuurmonumenten en vrijwilliger bij Brandweer Fryslân, zet zich in als crisisfunctionaris bij Veiligheidsregio Fryslân. In tijden van crisis staat Jan Willem klaar als woordvoerder/persvoorlichter. Hulpverlener zijn zit bij hem diep in zijn bloed en hij helpt graag waar hij kan.Wat is jouw functie en welke taken horen daarbij?
“Als woordvoerder/persvoorlichter ben je het gezicht van Veiligheidsregio Fryslân. Hierbij is het jouw taak om informatie over de crisis zo duidelijk mogelijk over te brengen, in het Fries of Nederlands.
Binnen de brandweer draai ik mee in het piket van persvoorlichter woordvoerder. Vanaf middelbrand nemen we actief een communicerende houding aan en vanaf grote brand gaan we ter plaatse, naar het incident. In een GRIP 1 situatie stemmen we af met de politie, waarbij degene die meedraait in het piket als woordvoerder in het COPI (Commando Plaats Incident) woordvoering ter plaatse doet als crisisfunctionaris.”
Jan Willem Zwart
Wat is jouw drijfveer om crisisfunctionaris te zijn?
“Hulpverlener zijn zit bij mij diep in het bloed, misschien wel omdat mijn vader ambulancechauffeur was. Ik help daar waar ik kan. Toen ik in mijn eigen dorp ging werken, was het voor mij vanzelfsprekend om iets voor het dorp te doen. De brandweer leek mij wel wat en dat bleek wederzijds te zijn. Ik ben in Buitenpost vrijwillig manschap, bevelvoerder en sinds kort ploegleider.
Om crisisfunctionaris te zijn moet je voortdurend schakelen en vooral overzicht houden. Dat is heel intensief maar geeft ook heel veel voldoening. Een dodelijk ongeval is heel verdrietig, maar om nabestaanden antwoord te kunnen geven op de vragen die ze hebben, kan voor de nabestaanden rust en duidelijkheid geven.”
Welke crisis heeft de grootste indruk gemaakt?
“Er zijn veel situaties die een grote indruk achter hebben gelaten. 29 december 2015 maakte letterlijk en figuurlijk diepe indruk. Een gasexplosie in een flat veroorzaakte in Drachten een ravage. Nadat ik het persalarm had ingesproken ging mijn telefoon constant. Bij het ter plaatse gaan stapte ik letterlijk door de ravage heen om bij de COPI-bak te komen. Alle Nederlandse media waren aanwezig. Ik was vooral heel erg onder de indruk van de media. Al mijn telefoonnummers, inclusief dat van mijn vrouw, zijn gebeld met vragen over de explosie.
Wat ook vaak indruk maakt zijn stalbranden waarbij dieren verbrand raken en/of door rook en vuur om het leven komen. Het is vreselijk om de machteloosheid van de boeren te zien en om het vee te horen en te ruiken.
Daarnaast vond er een incident plaats op 21 augustus in 2016: er was een mast afgebroken van een zeilschip. Hierbij zijn drie mensen om het leven gekomen. In overleg met de politie was ik als eerste ter plaatse. Om zo dicht bij het ongeval te staan en de witte lakens over de slachtoffers te zien liggen was vreselijk. Ik kan dan alleen maar heel veel respect hebben voor mijn collega’s die hulp weten te bieden en de slachtoffers van boord halen of het schip schoonspuiten.
Communiceren over een dodelijk slachtoffer went nooit. Ik stem altijd af met de politie om misverstanden te voorkomen.”
Foto: Jan Willem Zwart
Kun je wat vertellen over je dubbelrol tijdens de containerramp?
“Ik had piket met de jaarwisseling 2018/2019 en had het op 1 januari druk met de nieuwjaarcijfers van de ziekenhuizen. Op 2 januari hoorde ik op de radio iets over containers die van een boot waren gevallen. Omdat ik werk op Schiermonnikoog kreeg ik van mijn collega’s daar al berichten over stoelen, schoenen en andere bruikbare spullen op het strand. Woensdag en donderdag kwamen er veel vragen van media. Ik heb als COPI-voorlichter echt honderden telefoontjes gehad met vragen over de containers.
Die donderdag, 3 januari, is de juttersfeer helemaal omgeslagen naar een machteloze sfeer op het eiland. Het was letterlijk en figuurlijk een grote puinhoop. Vrijdag, toen ik mijn piket had overgedragen, ben ik vroeg naar Schiermonnikoog gegaan. Hier stapte ik in de wereld van bewoners die het zelf probeerden op te lossen, maar inmiddels ook langzaam werden aangevuld met hulp van buitenaf, zoals bijvoorbeeld het leger.
Er werden opruimacties georganiseerd op het strand, waar ik met mijn Natuurmonumenten-pet op beheerder van ben. Ik herinner me nog goed dat ik op het donkere strand stond, tussen de zeeppompjes. Ik stond midden in de wegwerpmaatschappij. Mijn maatschappij. Het was vreselijk!”
Aan welke eisen moet een goede crisisfunctionaris voldoen?
“Een crisis mag best binnenkomen, ik ben immers ook een mens. Relativeren is erg belangrijk. Dat kan met humor of gewoon met collega’s samen dollen. Rolvastheid en de procedures kennen is erg belangrijk, maar ook gewoon luisteren en handelen daar waar moet.”